Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα έφτασε τον Αύγουστο το ιστορικά χαμηλό επίπεδο του 0,3%, που σημαίνει ότι η τιμή ενός αντιπροσωπευτικού καλαθιού αγαθών ανέβηκε κατά μόλις 0,3% σε σχέση με πέρυσι. Η συνεχιζόμενη -αν και ασθενής- άνοδος των τιμών, προκαλεί απορίες. Ο γραμματέας της ΚΟ των Ανεξάρτητων Ελλήνων έφτασε να κατηγορεί το Υπουργείο Ανάπτυξης για ανικανότητα, επειδή δεν σταμάτησε την άνοδο των τιμών. Ίσως κάποιοι Έλληνες αρνούνται να πιστέψουν ότι δεν ζούμε στη Σοβιετική Ένωση: οι τιμές της αγοράς τυπικά δεν ορίζονται στα γραφεία κάποιου Υπουργού. Δεν είναι όμως η εσωτερική υποτίμηση δηλωμένος λίγο πολύ στόχος της οικονομικής μας πολιτικής; Εσωτερική υποτίμηση δεν σημαίνει ότι θα πρέπει να πέσουν οι τιμές των προϊόντων, υλικών ή άυλων; Όχι ακριβώς.
Η Ελλάδα είναι μια μικρή ανοιχτή οικονομία. Εμπορεύεται απολύτως ελεύθερα εντός του μεγαλύτερου ίσως εμπορικού οργανισμού στον πλανήτη (την ΕΕ). Αλλά και στο εκτός Ευρώπης εμπόριο, τα δασμολογικά ή άλλα εμπόδια είναι χαμηλά. Πέρα από ανοιχτά σύνορα, η Ελλάδα έχει και μικρό μέγεθος. Η ελληνική αγορά δεν είναι κυρίαρχης σημασίας για σχεδόν κανένα διεθνώς εμπορεύσιμο προϊόν. Το αποτέλεσμα είναι ότι η αξία τέτοιων προϊόντων δεν διαμορφώνεται στην Ελλάδα. Όσο δεν κλείνουμε τα σύνορά μας (κάτι που όχι μόνο θα ήταν κουτό, αλλά απαγορεύεται και από τις συνθήκες που έχουμε υπογράψει), κανένας υπουργός στην Ελλάδα δεν μπορεί να ξυπνήσει το πρωί και να ορίσει τις τιμές των εμπορεύσιμων αγαθών, όσο ανεξάρτητος και να νιώθει.
Σκεφτείτε ποιά είναι τα διεθνώς εμπορεύσιμα αγαθά. Είναι σίγουρα όλα τα βιομηχανικά προϊόντα. Είναι όμως και τα κοινά γεωργικά προϊόντα. Η αξία ακόμα και του πιο στερεοτυπικά ελληνικού προϊόντος μαζικής κατανάλωσης δεν καθορίζεται ουσιαστικά στην Ελλάδα. Ας συγκρίνουμε με το Ιράν και την αγορά υδρογονανθράκων. Ένας Ιρανός, απλοϊκά σκεπτόμενος, θα περίμενε ίσως η βενζίνη να ρέει ελεύθερα από σιντριβάνια, μιας και παράγεται τόσο πολύ πετρέλαιο στη χώρα. Ναι, αλλά η διεθνής τιμή του πετρελαίου δεν καθορίζεται στο Ιράν. Ένα βαρέλι πετρελαίου που παραμένει στο Ιράν αντί να εξαχθεί σημαίνει απώλεια εσόδων για τη χώρα περίπου ίση με την τιμή του βαρελιού στο Λονδίνο, όχι με την τιμή που θέλει να προσφέρει ο υπουργός το βαρέλι στους Ιρανούς. Eίναι όχι μόνο κουτό αλλά και πρακτικά πολύ δύσκολο να κρατάς την τιμή του προϊόντος διαφορετική εντός και εκτός χώρας. Πρέπει να πείσεις τους κατοίκους (συνήθως δια ροπάλου) να μη μεταπωλούν στο εξωτερικό το προϊόν που βρίσκουν φτηνά στο εσωτερικό. Χώρες όπως το Ιράν το κατορθώνουν με μια εξαιρετικά σπάταλη πολιτική ουσιαστικής επιδότησης της βενζίνης (το λίτρο έχει κάπου 40 λεπτά!) και μεγάλους περιορισμούς στο εμπόριο. Η Ελλάδα ευτυχώς δεν κάνει κάτι τέτοιο· οι λεμονοπαραγωγοί της Μεσσηνίας μπορούν ελεύθερα να επιλέγουν αν θα στέλνουν τα λεμόνια τους στην Αθήνα ή το Βερολίνο. Γι’ αυτό και η αγοραία αξία του λεμονιού καθορίζεται κυρίως στο Βερολίνο και τις άλλες μεγάλες αγορές, όχι στη Μεσσηνία ή την Αθήνα.
Το ελεύθερο εμπόριο σε συνάρτηση με το φθίνον κόστος των διεθνών μεταφορών σημαίνει ότι οι τιμές όλο και περισσότερων προϊόντων δεν καθορίζονται στην Ελλάδα. Ο εξωγενής προσδιορισμός των τιμών σημαίνει με τη σειρά του ότι όσο η ισοτιμία του ελληνικού νομίσματος με τα κύρια νομίσματα είναι σχετικά σταθερή, οι τιμές των προϊόντων στην Αθήνα δεν εξαρτώνται από τις συνθήκες στην αγορά της Αθήνας. Ακόμα και αν ένας στους τρεις Έλληνες μείνει άνεργος, αν το ΑΕΠ μας πέσει κατά 25%, όσο συμμετέχουμε στο ευρώ η τιμή των τηλεοράσεων ή της μπριζόλας στην Κυψέλη θα είναι περίπου ίση με την τιμή τους στη Μονμάρτη (πέραν εύλογων διαφορών που έχουν να κάνουν με τα περιθώρια κέρδους της λιανικής*) και κανείς δεν μπορεί να την αλλάξει. Δεν ισχυρίζομαι εδώ ότι δεν πέφτει καμιά τιμή στη χώρα. Μη διεθνώς εμπορεύσιμα, π.χ. υπηρεσίες (από κουρεία μέχρι δικηγορικά γραφεία) και ακίνητα ήδη βλέπουν σημαντική μείωση τιμών, γι’ αυτό και ο πληθωρισμός συνολικά έπεσε. Οι τιμές των εμπορεύσιμων όμως επηρεάζονται ελάχιστα από την ελληνική κρίση, έτσι δεν περιμένουμε ταχύ αποπληθωρισμό, δηλαδή να πέσει ιδιαίτερα το συνολικό επίπεδο των τιμών στη χώρα, μιας και εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τα εμπορεύσιμα.
Κάποιος θα σπεύσει να κριτικάρει το ευρώ για την αδυναμία της Ελλάδας να ρίξει δραστικά τις τιμές αγαθών στο εσωτερικό της χώρας. Τί διαφορά θα έκανε όμως μια εξωτερική υποτίμηση, δηλαδή επιστροφή στη δραχμή, αντί για εσωτερική; Εάν τα σύνορα μείνουν ανοιχτά, απολύτως καμία. Όσο θα διολίσθαινε η δραχμή, η τιμή τηλεοράσεων και λεμονιών σε δραχμές θα ανέβαινε κατευθείαν, ώσπου να εξουδετερωθεί το αποτέλεσμα της υποτίμησης. Θυμηθείτε απλά πώς ανέβαιναν άμεσα οι τιμές των προϊόντων στην Ελλάδα όσο έπεφτε η δραχμή. Ας το ξανατονίσω, οι τιμές όχι μόνο των εισαγόμενων προϊόντων, αλλά όλων εκείνων που μπορούν να εμπορευθούν διεθνώς. Αν κλείναμε τα σύνορα βέβαια, το ζήτημα των τιμών θα ήταν το τελευταίο που θα μας απασχολούσε, αφού δεν θα είχαμε τηλεοράσεις ή αυτοκίνητα να αγοράσουμε.
Εκτός αν θέλουμε λοιπόν να γίνουμε Ιράν, ας ξεχάσουμε την ελπίδα ότι θα ρίξουμε με το έτσι θέλω τις τιμές των εμπορεύσιμων αγαθών που καταναλώνουμε. Ο μόνος τρόπος να μπορούμε να αγοράζουμε περισσότερα αγαθά είναι να παράγουμε με τη σειρά μας περισσότερα, ή να τα καταστήσουμε ελκυστικότερα στους άλλους. Δυστυχώς και τα δυο απαιτούν σκληρή δουλειά, όχι κατάρες ή ξόρκια από κάποιο Υπουργείο.
*Φυσικά δεν αρνούμαι τη δυνατότητα να διαφέρουν οι τιμές λιανικής μεταξύ χωρών. Οι τελικές τιμές διαφέρουν ακόμα και μέσα στην ίδια πόλη. Για να γίνει σαφές το επιχείρημα ας διαχωρίσουμε την τελική τιμή σε τρία κομμάτια, χονδρική τιμή, περιθώριο λιανικής και φόρους κατανάλωσης. Οι φόροι φυσικά εξαρτώνται από την κυβέρνηση, αλλά από τη μία δεν έχουμε μεγάλο περιθώριο να τους μειώσουμε σήμερα, από την άλλη ακόμα και να είχαμε, δεν μπορούν να μειώνονται για πάντα, άρα οι φόροι δεν μπορούν να επηρεάζουν τον πληθωρισμό για πολύ καιρό. Έτσι, αν μας ενδιαφέρει το επίπεδο των τιμών, κοιτάμε τη χονδρική τιμή και το περιθώριο της λιανικής. Η ένταση του ανταγωνισμού και η ελαστικότητα της ζήτησης καθορίζουν το περιθώριο της λιανικής. Ίσως μετά από πολλές μεταρρυθμίσεις και αλλαγές στις καταναλωτικές μας συνήθειες τα περιθώρια της λιανικής θα πέσουν. Αλλά αυτό δε γίνεται σε μια μέρα και φυσικά όχι από έναν υπουργό μόνο του. Αυτό που μένει είναι οι τιμές της χονδρικής, που όπως είπαμε, στα εμπορεύσιμα προϊόντα εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη διεθνή αγορά και σε κάθε περίπτωση συσχετίζονται στενά με τις τιμές σε άλλες χώρες. Αν ανεβαίνουν σημαντικά οι τιμές χονδρικής στο Παρίσι, θα ανεβαίνουν και στην Αθήνα, ό,τι και να κάνει η κυβέρνηση. Έτσι καταλήγουμε στο βασικό συμπέρασμα, ότι ούτε η ελληνική κυβέρνηση ούτε η κρίση στην ελληνική οικονομία μπορούν να επηρεάσουν πολύ τις τιμές των εμπορεύσιμων αυτήν τη στιγμή, παρομοίως η εσωτερική υποτίμηση δεν πρόκειται να φέρει ραγδαία μείωση τιμών στα εμπορεύσιμα.
Ο Σωτήρης Γεωργανάς διδάσκει Εφαρμοσμένη Θεωρία Παιγνίου στο University of London – Royal Holloway και γράφει στο anamorfosis.net/blog.
No comments:
Post a Comment