Το «γλωσσικό ζήτημα» της πολιτικής

Τα μέλη του Ελληνικού Φόρουμ Δημόσιας Πολιτικής επιλέξαμε να μεταφράσουμε την ονομασία μας στα αγγλικά σε Greek Public Policy Forum, το οποίο μας ακουγόταν ιδιαίτερα φυσικό κι ανεπιτήδευτο ως όρος. Γιατί όμως policy και όχι politics;

Η απόδοση της λέξης «πολιτική» θα ήταν και στις δύο περιπτώσεις γλωσσικά σωστή, αλλά εννοιολογικά διφορούμενη. Η έλλειψη μιας διακριτής λεκτικής απόδοσης των λέξεων politics και policy στην ελληνική γλώσσα είναι εντούτοις ενδεικτική μιας εγγενούς παθογένειας του πολιτικού μας συστήματος, δηλαδή της άκρατης πολιτικοποίησης. Η ένταση αυτού του φαινομένου είναι μάλιστα σύμφυτη με την ιδεολογική πόλωση και τον κομματικό κατακερματισμό που κατατρύχουν την πολιτική μας σκηνή σε αυτήν την εποχή των μνημονίων και της οικονομικής κρίσης. Όταν η παραμικρή απόφαση για τα πιο μικρά και εν δυνάμει συναινετικά ζητήματα της καθημερινότητας του πολίτη (π.χ., για την αποκομιδή των σκουπιδιών, όπου η επιδίωξη της καθαριότητας είναι κοινός τόπος για όλους) ανάγεται στην υψηλή σφαίρα της πολιτικής αντιπαράθεσης και του ιδεολογικού διχασμού, τότε τίθεται μεγάλο ζήτημα ομαλότητας, συνέχειας και αποτελεσματικότητας στην παροχή δημοσίων αγαθών.

Ποια είναι όμως εν τέλει η διαφορά μεταξύ της πολιτικής ως policy και της πολιτικής ως politics; Η αριστοτελική έννοια της «πολιτικής» στην αρχαία Ελλάδα ήταν σύμφυτη με την πειθώ και τη ρητορική, τη δημόσια διαβούλευση και την ανταλλαγή απόψεων και, τέλος, την κοινή λήψη αποφάσεων βάσει κοινά αποδεκτών διαδικασιών. Αυτούσια σχεδόν εκλαμβάνουμε ως και σήμερα την έννοια της πολιτικής ως politics. Από την άλλη, η πολιτική ως policy υποδηλώνει μία προσπάθεια αντιμετώπισης, άμβλυνσης ή/και πρόληψης συγκριμένων προβλημάτων μέσω της διερεύνησης της σχέσης μεταξύ παρέμβασης και αποτελέσματος και της συνακόλουθης θέσπισης διεκπεραιωτικών διαδικασιών. Είναι πλέον μια ευρέως διαδεδομένη έννοια που απαντάται τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Συνοψίζοντας, λοιπόν, η πολιτική ως politics έχει να κάνει με την πολυμερή και διαδραστική διαδικασία λήψης αποφάσεων, ενώ η πολιτική ως policy υποδηλώνει το μονομερή και εμπεριστατωμένο σχεδιασμό μίας συγκεκριμένης προσέγγισης στη λύση ενός προβλήματος.

Είναι όμως στην πράξη η πολιτική ως policy ιδεολογικά ουδέτερη σαν έννοια; Ασφαλώς και όχι, καθώς η επιλογή μιας οποιασδήποτε προσέγγισης στη λύση ενός προβλήματος εξαρτάται από τη θεώρηση αυτού του προβλήματος καθώς και τον ορισμό του επιθυμητού αποτελέσματος από το δημόσιο λειτουργό, πολιτικό προϊστάμενο ή και manager του ιδιωτικού τομέα. Η σχέση όμως μεταξύ αιτίου και αιτιατού πρέπει να γίνεται ευδιάκριτη και επιστημονικά τεκμηριωμένη. Τουναντίον, η απαρέγκλιτη εφαρμογή μιας ιδεοληπτικής πολιτικής προσέγγισης δε συνάδει με τη νέα παγκοσμιοποιημένη τάξη πραγμάτων.

Δε θα έπρεπε λοιπόν να απορεί ο κος Βαρουφάκης που κανένα μέλος του Eurogroup δεν τον έπαιρνε στα σοβαρά όταν αυτός τους έκανε θεωρητικές διαλέξεις αντί να τους παρουσιάζει συγκεκριμένες θέσεις τεκμηριωμένες με νούμερα και αριθμούς. Ούτε θα έπρεπε να παραξενεύει τον κόσμο η αδυναμία της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ -να κάνει αυτό ακριβώς- να κυβερνήσει, όταν οι ίδιοι οι υπουργοί της απαξίωναν κάθε είδους τεχνοκρατική προσέγγιση στην αντιμετώπιση των καθημερινών προβλημάτων με ρεαλιστικές κι εφαρμόσιμες λύσεις.

Η σύγχυση, λοιπόν, της ελληνικής γλώσσας μεταξύ των δύο αυτών εννοιών (policy και politics) είναι ενδεικτική μιας κατάστασης όπου το κάθε ζήτημα ανάγεται στην παραδοσιακή διάσταση πολιτικής αντιπαράθεσης (μεταξύ δεξιάς και αριστεράς) και σε ένα κλίμα στείρου λαϊκισμού και ανερμάτιστου πολιτικού λόγου. Η γλώσσα, βέβαια, εκφράζει τη σκέψη όπως η πολιτική αντικατοπτρίζει τη δημοκρατική βούληση· για να αλλάξουμε τον τρόπο του πολιτεύεσθαι πρέπει να αλλάξουμε πρώτα από όλα τον τρόπο του σκέπτεσθαι.

Νικήτας Κωνσταντινίδης, Λέκτορας Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας, Τμήμα Πολιτικών και Διεθνών Σπουδών, Πανεπιστήμιο του Cambridge