Ισοι μεν, χωριστά δε

Είχαμε νωρίς υποστηρίξει («ΤΑ ΝΕΑ», 17/12/13) ότι συμμόρφωση με την καταδικαστική για την Ελλάδα απόφαση «Βαλλιανάτου και λοιπών» του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου ήταν δυνατή είτε με την - προτιμητέα, για λόγους νομικούς και αξιακούς - επέκταση του συμφώνου συμβίωσης στα ομόφυλα ζευγάρια είτε με πλήρη κατάργησή του. Αυτό διότι η απόφαση «Βαλλιανάτου...» περιοριζόταν σε διάγνωση αρνητικής (κατά τη σχετική ορολογία) παραβίασης, λόγω παράνομης διάκρισης εις βάρος κοινωνικής ομάδας αποκλειόμενης από δικαίωμα που άλλη ομάδα απολαμβάνει. Με την πρόσφατη απόφαση «Ολιάρι και λοιποί κατά Ιταλίας», το Δικαστήριο επανήλθε στο ζήτημα ίσης μεταχείρισης των ομόφυλων ζευγαριών, προχωρώντας ένα βήμα πιο πέρα. Υπάρχει, πλέον, θετική υποχρέωση των κρατών να αναγνωρίζουν με ειδικό νομοθετικό πλαίσιο την ένωση ομοφύλων. Η απόφαση «Ολιάρι...» περιορίζει τη διακριτική ευχέρεια των κρατών. Η ιδιαιτέρως καλοδεχούμενη αυτή εξέλιξη συνεπάγεται ότι, πλέον, είναι μονόδρομος για την ελληνική Πολιτεία - εφόσον δεν κατοχυρώνει τα ομόφυλα ζευγάρια με γάμο, οπότε και θα μπορούσε να καταργήσει το σύμφωνο συμβίωσης - η επέκταση του συμφώνου στα ομόφυλα ζευγάρια.

Ατυχώς, στην απόφαση «Ολιάρι...» το Δικαστήριο δεν ακολούθησε το Αμερικανικό Ανώτατο Δικαστήριο που πρόσφατα δέχτηκε ότι επιβάλλεται η αναγνώριση του γάμου ομοφύλων. Κατά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, στην ήπειρό μας δεν έχουν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες για πλήρη ισότητα στο θέμα του γάμου. Νομίμως, επομένως, μπορούν να αποκλείονται αυτού τα ομόφυλα ζευγάρια. Το αιτιολογικό εδράζεται, μερικώς, στο κριτήριο των κυρίαρχων ηθών στις ευρωπαϊκές κοινωνίες, όπως αποτυπώνονται στο εσωτερικό δίκαιο των κρατών τους. Το κριτήριο αυτό αφήνει ελπίδα για μεταβολή, στο πέρασμα του χρόνου, υπέρ της ισότητας και στον γάμο. Μέχρι τότε, η Ευρώπη θα πρέπει να ζήσει με το οξύμωρο ένα ετερόφυλο και ένα ομόφυλο ζευγάρι να είναι ίσα μόνο ως προς το σύμφωνο συμβίωσης. Θα υπάρχει ένα νομικό πλαίσιο από το οποίο θα αποκλείονται νομίμως τα ομόφυλα ζευγάρια και ένα άλλο μη επιδεχόμενο αποκλεισμούς. Τα δύο αυτά πλαίσια ίσως να μην απέχουν πολύ ως προς τις ρυθμίσεις και τα δικαιώματα που κατοχυρώνουν. Θα είναι όμως εδώ, για να μας θυμίζουν ότι μπορεί η Ευρώπη να αντιγράψει το κακό παρελθόν της Αμερικής. Εκεί ήταν οι μαύροι, εδώ τα ομόφυλα ζευγάρια. Ισοι, μεν, αλλά χωριστά (separate but equal)! Μακριά κι αγαπημένοι που λένε. 

Ο Βασίλης Τζεβελέκος και ο Πάνος Καποτάς είναι Senior Lecturers στα Πανεπιστήμια του Hull και του Portsmouth, αντιστοίχως. 

Το κείμενο δημοσιεύθηκε στα ΝΕΑ (10/11/2015)